رویدادی رنگارنگ با دختران | برگزاری اختتامیه اردوی عشایری دانش‌آموزان دختر ایران در مشهد افزایش نیروی انسانی، اصلاح قانون حمل سلاح و افزایش تجهیزات و امکانات محیط‌بانان در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست مستندمسابقه تلویزیونی، شکل جدید آموزش درس آمادگی دفاعی | عضویت ۳۷۰ هزار نفر در بسیج دانش‌آموزی خراسان رضوی استاندار خراسان رضوی: خدمات درمانی به بیماران غیربومی در مشهد بدون بودجه‌ مشخص انجام می‌شود تجلیل از محیط‌بانان کشور در مشهد | تأکید بر لزوم حمایت و تجهیز نیرو‌های حفاظتی ۱۲۰ هزار تبعه خارجی تحت پوشش بیمه سلامت هستند | الزام پرداخت حق بیمه برای تمدید اقامت اتباع خارجی هشدار عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی درباره رانت و فساد در زنجیره دارو و تجهیزات پزشکی از ۵۵۰۰ تأییدیه کیفی آسانسور تا ۶۲۶۸ بازرسی از تجهیزات تفریحی در خراسان رضوی | بازرسی و کنترل کیفیت استاندارد شبانه‌روز ادامه دارد اضافه‌شدن ۵۰۰ دستگاه آمبولانس به ناوگان اورژانس تا پایان سال ۱۴۰۴ برای زنان از ۴۰ سالگی به بعد چه ورزش‌هایی مناسب است؟ استفاده زیاد از موبایل، کودکان را در معرض ابتلا به اوتیسم قرار می‌دهد این رژیم غذایی التهاب لثه‌ها را کاهش می‌دهد و سلامت دهان را بهبود می‌بخشد ارتباط پای سرد با دیابت و تیروئید | روش‌هایی برای بهبود سردی پا‌ها پژوهش‌های جدید: مصرف لبنیات پرچرب در جوانی سلامت قلب را افزایش می‌دهد چطور تعادل بدن را در هر سنی حفظ کنیم؟ پیش‌بینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی امروز (پنجشنبه، ۸ آبان ۱۴۰۴) | مشهد از فردا سرد می‌شود وزیر بهداشت در پاسخ به شهرآرانیوز: بودجه ویژه برای خدمات بیمه‌ای بیماران و زائران مشهد اختصاص می‌یابد + فیلم سن ابتلا به سکته مغزی در ایران حدود ۱۰ سال پایین‌تر از میانگین جهانی است احتمال وقوع سیلاب در شمال کشور | امدادگران هلال احمر به حالت آماده‌باش درآمدند گیاهان دارویی، قاتل چربی خون بالا شرکت آموزشی پایا تدبیر امید رادمان بیش از دو میلیون نفر-ساعت آموزش برگزار کرد ناکارآمدی در ساختار هزینه‌ها و ضرورت تجمیع منابع بیمه‌ای ۵ درصد اعتبارات بیمه‌های پایه به پیشگیری اختصاص یافت کانون‌های بیابانی خراسان رضوی یکی از منشأ‌های اصلی آلودگی هوا | مهار قطره‌چکانی بیابان‌زدایی روایت نسلی که نشان داده‌اند برای آنچه دوست دارند، از همه تعلقاتشان می‌گذرند | حکایت من و وطن دستگیری شبانه باند موبایل‌قاپی | با دستگیری متهمان؛ قول مردانه پلیس مشهد ۳ ساعته عملی شد ماجرای کیف‌زنی از بانوان در اتوبوس‌های شهری! جنایت خونین در خانه سبز تصادف مرگبار پراید و سمند در اصفهان هفت مصدوم و یک کشته برجای گذاشت
سرخط خبرها

خورشت‌های قاق در شومینه‌های اعیانی | درباره خانه‌های قدیم و بایسته‌های زیست در آن‌ها

  • کد خبر: ۴۵۸۶۶
  • ۱۵ مهر ۱۳۹۹ - ۱۱:۱۱
خورشت‌های قاق در شومینه‌های اعیانی | درباره خانه‌های قدیم و بایسته‌های زیست در آن‌ها
محمود ناظران‌پور - تاریخ‌پژوه
در قدیم هر خانه‌ای، به‌ویژه خانه‌های روستایی، کندویی برای نگهداری گندم داشت. این کندو، یک حجم بزرگ تخم‌مرغی‌شکل بود. دهنه بازی داشت که گندم را از آنجا در کندو می‌ریختند و نافه‌ای هم در پایین داشت. گندم را از پایین از طریق نافه، برمی‌داشتند تا در آسیاب یا با دستاس آرد کنند. شکل مدور و بیضی‌مانند کندو باعث می‌شد که گندم‌ها از همان بالا، جابه‌جا بشوند. این جابه‌جا شدن گندم، مهم بود و کمک می‌کرد تا گندم، ماندگاری بیشتری داشته باشد. الان سیلو‌های گندم هم براساس همین کارکرد، شکل مدور دارد. اگر گندم را جایی کنار بگذارید و فقط از رویه‌اش بردارید تا به انتها برسید، گندم‌های پایین، دچار آفت و خرابی می‌شود. اما وقتی از پایین گندم برمی‌دارید، گندم‌ها حرکت می‌کنند و خراب نمی‌شوند. کندو‌ها با وجود شکل ساده‌شان، فناوری مناسبی برای حفظ گندم داشتند.

کندومالی یا همان ساخت کندو، کاری ظریف و فنی بود. کندومال‌ها مهارت ویژه‌ای در ساخت کندو‌ها داشتند. جنس کندو‌ها از خاک رس بود. کندومال‌ها، تنورمالی هم می‌کردند و از همان خاک رسی که با آن تنور می‌ساختند، کندو هم می‌ساختند. البته تنور در اثر آتش، گلش پخته می‌شد، اما کندو، گل خام بود. کندومال‌ها، خاک را حسابی ورز می‌دادند و خاکستر هم به آن اضافه می‌کردند. خاکستر چسبندگی خاک را بیشتر می‌کرد و کندو را از حالت شکنندگی درمی‌آورد. گل‌ها را به شکل ورقه گرد، حالت می‌دادند. بعد ورقه بعدی را رویش سوار می‌کردند و کندو، آرام‌آرام شکل می‌گرفت.
هرکدام از این کندوها، دو خروار یا سه خروار گندم را در خودش ذخیره می‌کرد. هر خروار هم صد من بود و هر من، کمی بیشتر از سه کیلو.
ما در خانه‌مان در قلعه‌خیابان، آن سر حیاط، یک سالن داشتیم که دو طرفش کندو بود و به آن، «کندوخانه» می‌گفتیم.

علاوه‌بر کندوخانه، آشپزخانه‌ها هم دور از اتاق‌های نشیمن و معمولا در آن سرسرا بود.
مشهدی‌ها به آشپزخانه «مُطبَخ» می‌گفتند که همان مَطبخ است. شعری هم بود در محاوره که معمولا هنگام جهیزیه‌بری دختر‌ها خوانده می‌شد. می‌گفتند: دو دست رختُ، دو تا تختُ، دوتا دیگ‌بر مطبختُ...
در هر محله شهر، دو سه خانه بود که گاو داشتند. عمدتا هم ماده‌گاو که در گویش مشهدی به آن «مَدگُو» می‌گفتند. معمولا شیر این گاو‌ها به همسایه‌ها فروخته می‌شد. پوست میوه‌ها را هم به آن می‌دادند و تاپاله‌اش را هم برای زمستان خشک می‌کردند.
تاپاله گاو، سوخت خیلی خوبی است. هنوز هم در روستا‌ها از آن به‌عنوان سوخت استفاده می‌شود. تاپاله‌ها را می‌چسباندند به دیوار که عموما کاهگلی بود. خشک که می‌شد، آن را می‌کندند و کناری روی هم می‌گذاشتند تا بازهم آفتاب بخورد و حسابی خشک شود. خشک‌شده تاپاله را هم در تنور و هم در بخاری استفاده می‌کردند.

خورشت دباغی را که چربی پوست گوسفند است و از زوائد فراوری و تولید چرم و سالامبور محسوب می‌شود، نیز قالب می‌زدند. قالب‌های کوچکی بود که خورشت را در آن می‌ریختند و فشار می‌دادند تا سفت بشود. بعد قالب را بالا می‌کشیدند و ماده داخل آن، همان‌طور می‌ماند. خورشت قالب‌زده‌شده را می‌گذاشتند بر آفتاب تا خشک بشود. خشک که می‌شد، حالت شکنندگی پیدا می‌کرد. ما در گویش مشهدی می‌گفتیم «قاق» شده است. نان قاق هم همین است؛ نان خشک‌شده‌ای که حالت شکنندگی دارد.
خورشت‌های خشک‌شده، را بعدا تکه‌تکه می‌کردند و تکه‌ها را زمستان‌ها در بخاری می‌انداختند. آن تکه‌ها، چون از جنس چربی و روغن بود، آتش خیلی خوبی داشت، حتی خانه‌های اعیانی از این خورشت دباغی استفاده می‌کردند.

قدیم شومینه هم در خانه‌ها بود. این را ما از غربی‌ها یاد نگرفته‌ایم. از قدیم در خانه‌های ما، شومینه بوده است. البته به آن شومینه نمی‌گفتیم. می‌گفتیم بخاری. همین الان در خانه‌های روستایی هم هست. آتش‌دانی دارد و دودش از طریق مسیری که برای آن ساخته شده است، از سقف خارج می‌شود.
این‌ها در خانه‌ها بود و گاه حتی پخت‌وپز هم در همین اجاق‌ها انجام می‌شد.
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->